Bir kadının genital bölgesinde kaşıntı ve yanma hissediyorsa, bunun nedeni genellikle vajinal mantar enfeksiyonudur. Tatlı Kadın sağlık rehberinde bu rahatsız edici belirtilerden nasıl kurtulabileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Her dört kadından üçü, yaşamları boyunca en az bir kez vajinal mantar enfeksiyonu geçirir. Genital bölgedeki bu enfeksiyon sadece rahatsızlık verici değil, aynı zamanda etkilenen kişiler için sıklıkla utanç kaynağı olabilir. Ancak doğru ilaçlar ve hijyen uygulamalarıyla vajinal mantar enfeksiyonları kolayca tedavi edilebilir. İşte bu enfeksiyonların tedavisi ve önlenmesi hakkında bilmeniz gereken en önemli ipuçları.
Vajinal mantar enfeksiyonu, kadınlarda en yaygın görülen mantar hastalığıdır. Genital bölgede her yaşta ortaya çıkabilir ve kesinlikle utanılacak bir durum değildir. Vajinal mantar, diğer adıyla vajinal kandidiyaz veya vulvovajinal kandidiyaz, cinsel yolla bulaşan bir hastalık olmadığı gibi, kötü hijyenle de doğrudan bir bağlantısı yoktur. Sağlık rehberimizde, vajinal mantar enfeksiyonunu nasıl önleyebileceğinizi ve tedavi yöntemlerini bulabilirsiniz.
Vajinal Mantar Nasıl Gelişir?
Vajinanın mikroorganizmalarla kolonize edilmesi tamamen doğal bir durumdur ve sağlığa zarar vermez. Aksine, vajinada laktik asit bakterileri (laktobasiller) dahil olmak üzere çeşitli bakteri türleri bulunur. Laktik asit, kadın cinsel organının asidik pH değerini koruyarak, zararlı bakteri ve mantarların yayılmasını önler ve vajinanın doğal dengesini sağlar. Ancak vajinal flora, örneğin, mahrem bölgenin aşırı temizlenmesi veya bazı ilaçların kullanımıyla bozulduğunda, belirli mantar türleri kontrolsüz bir şekilde çoğalabilir. Candida albicans mayası, bu durumların yaklaşık yüzde 80’inde vajinal mantar enfeksiyonuna neden olan başlıca etkendir. Ayrıca, Candida glabrata veya Candida tropicalis gibi diğer maya türleri de vajinada mantar enfeksiyonlarını tetikleyebilir.
Vajinal Mikozun Nedenleri
Maya mantarları, ancak vajinanın asidik ortamı bozulduğunda kontrolsüz bir şekilde çoğalabilir. Bu dengesizlik, aşırı mahrem hijyen uygulamaları ve mahrem bölgenin sert deterjanlarla temizlenmesi gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Ayrıca, hamilelik veya doğum kontrol hapı kullanımı sırasında meydana gelen hormonal değişiklikler, çok sıkı veya hava almayan iç çamaşırları ve giysiler, cinsel ilişki, ve bazı ilaçların (örneğin antibiyotikler) kullanımı da vajinal mantar enfeksiyonlarına yol açabilir. Zayıflamış bir bağışıklık sistemi, grip enfeksiyonu sonrasında, diyabet durumunda veya kemoterapi sonrası gibi durumlarda, Candida albicans ve diğer maya mantarlarının vajinada çoğalmasına zemin hazırlayabilir.
Menopoz Döneminde Vajinal Mantar
Kadınlar, yalnızca hamilelik sırasında değil, menopoz öncesi dönemde de sıkça vajinal mantar enfeksiyonlarıyla karşılaşabilirler. Bunun sebebi, menopoz döneminde meydana gelen hormonal değişiklikler ve düşen östrojen seviyelerinin vajinal florayı etkilemesidir. Bu dönemde, genital bölgedeki mukoza zarı daha kuru, daha hassas hale gelir ve daha az kanla beslenir. Bu durum, vajinal kuruluğa ve tahriş olmuş mukoza zarlarına neden olur, bu da maya mantarlarının yayılmasını kolaylaştırır. Bu yüzden, ruh hali değişimleri, ateş basmaları ve düzensiz adet döngülerine ek olarak vajinal mantar enfeksiyonları da menopozun tipik belirtileri arasındadır. Ayrıca, hormon replasman tedavisi (HRT) de vajinal ortamın doğal dengesini değiştirerek mantar enfeksiyonlarına zemin hazırlayabilir.
Menopoz sırasında, bir jinekologla görüştükten sonra laktik asit kürü uygulamak, genital bölgede vajinal kuruluk ve mantar enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olabilir. Laktik asit içeren preparatlar, vajinal pH değerini normalleştirmek ve yararlı laktobasillerin çoğalmasını desteklemek amacıyla kapsül, krem veya jel şeklinde vajinaya uygulanır.
Vajinal Mantarın Tipik Belirtileri
Vajinal mantar enfeksiyonu yaşayan kadınlar, genital bölgelerinde rahatsız edici bir kaşıntı ve yanma hissi fark ederler. Ayrıca, vajina girişinde ve dış cinsel organlarda (vulva) kızarıklık ve şişlik oluşabilir. Vajinal mantar enfeksiyonunun diğer yaygın belirtileri şunlardır:
- Beyaz, sarımsı veya gri renkte, kremsi ya da pütürlü akıntı.
- Vulvada kızarıklık, kabarcıklar veya küçük püstüller.
- İdrar yaparken rahatsızlık hissi.
- Cinsel ilişki sırasında ağrı.
Mantar Enfeksiyonundan Hızlıca Kurtulma Yolları
Eczanelerde, reçetesiz olarak temin edilebilen çeşitli merhem, krem ve fitiller ile vajinal mantar enfeksiyonları tedavi edilebilir. Antifungal ilacın yeterli süre boyunca kullanılması çok önemlidir. Çünkü enfeksiyon tamamen iyileşmezse, vajinal flora kendini yenileyemez ve maya mantarları yeniden kontrolsüz bir şekilde çoğalabilir.
Vajinal Mikoza Karşı İlaçlar
Genital bölgede kullanılan mantar önleyici ilaçlar (antimikotikler) genellikle klotrimazol etken maddesine dayanır ve vajinaya özel bir aplikatör aracılığıyla fitil veya krem olarak uygulanır. Mantar önleyici kremler ayrıca dış genital bölgeye ve labiaya da sürülebilir. Tedavi süresi genellikle bir ila altı gün arasında değişir veya enfeksiyon tamamen geçene kadar devam eder. Klotrimazol içeren vajinal mantar ilaçları, 18 yaşından büyük hastalar için reçetesiz olarak eczanelerden temin edilebilir ve kendi kendine tedavi için uygundur. Ayrıca, pratisyen hekim ya da jinekolog, siklopiroks, butokonazol, mikonazol ve ekonazol gibi etken maddeler içeren çeşitli reçeteli ilaçlar da yazabilir.
Kronik vajinal mantar enfeksiyonlarında ya da doktorun lokal tedavinin yeterli olmadığını düşündüğü durumlarda, lokal olarak kullanılan antimikotiklere ek olarak genellikle tabletler de önerilir. Bu tabletler, mantar karşıtı aktif maddelerin kan dolaşımı yoluyla tüm vücuda yayılmasını sağlar. Mantar enfeksiyonunu tamamen ortadan kaldırmak ve tekrarını önlemek için bu tabletler birkaç hafta veya ay boyunca ağızdan alınır.
Vajinal Mikoza Karşı Doğal Çözümler
Vajinal mantar enfeksiyonuna karşı kullanılan fitiller, kremler ve benzeri tıbbi ürünlerin yanı sıra, mantar istilasını kontrol altına almayı ve iyileşme sürecini hızlandırmayı amaçlayan bazı doğal ev ilaçları da mevcuttur:
- Yoğurt: İçerisindeki laktik asit bakterileri, vajinal floranın doğal dengesini yeniden sağlamaya yardımcı olabilir. Bunun için, bir miktar organik doğal yoğurdu vajinaya doğrudan uygulayabilir veya bir tampon yardımıyla yerleştirebilirsiniz. Birkaç saat sonra tamponu çıkarın ve genital bölgeyi ılık suyla durulayın.
- Aloe vera: Bu bitkide bulunan vitaminler ve amino asitler, vajinal mantarın saldırısına uğrayan mukozanın yenilenmesine katkıda bulunur. Bunun için, organik aloe vera jeli veya suyunu doğrudan etkilenen bölgelere uygulayın.
- Bal ve propolis: Tıbbi amaçlar için kullanılan manuka balı, antibakteriyel özelliklere sahiptir, bağışıklık sistemini güçlendirir ve vajinadaki “iyi” mikroorganizmaların çoğalmasını teşvik eder. Propolis, arıların peteklerini kaplamak için ürettikleri reçineli bir madde, antifungal etkiye sahiptir ve destekleyici bir önlem olarak kapsül formunda alınabilir. Ancak, arı sokmasına veya arı ürünlerine alerjisi olan kişiler bal veya propolis kullanmamalıdır, çünkü bu alerjenler vücuda girerek alerjik reaksiyonları tetikleyebilir.
- Papatya: Papatya özü içeren oturma banyoları, vajinal mantar enfeksiyonunun neden olduğu kaşıntıyı hafifletebilir. Bunu yapmak için, dört yemek kaşığı papatya çiçeğini bir litre kaynar suya ekleyin, 15 dakika demlenmeye bırakın ve ardından süzün. Daha sonra küveti yarıya kadar ılık suyla doldurun, papatya çayını ekleyin ve 20 dakika boyunca bu suyun içinde kalın.
- Kızılcık suyu: Bu kırmızı meyveler, antibakteriyel etkiye sahip bitkisel tanenler içerir. Vajinal mantar enfeksiyonu olan kişiler, enfeksiyonun azalmasına yardımcı olması için günde bir bardak şekersiz kızılcık suyunu suyla seyrelterek içebilirler.
Vajinal Mikozun Önlenmesi
Vajinal mantar enfeksiyonunun cildin diğer bölgelerine veya başka kişilere yayılmasını önlemek için, etkilenen kadınlar iyileşme sürecini hızlandırmak ve enfeksiyonun tekrarlamasını önlemek amacıyla özel hijyen önlemleri almalıdır. Aşağıdaki öneriler, genital bölgede mantar enfeksiyonunun oluşmasını önlemeye de yardımcı olabilir:
Nefes alabilen iç çamaşırları tercih edin: Sentetik liflerden yapılmış külotlar ve tangalar, genital bölgede ısı ve nem birikmesine neden olarak mantarların yayılması için uygun bir ortam oluşturur. Bu nedenle, pamuklu gibi hava geçiren iç çamaşırlarını tercih edin ve spordan sonra ıslak mayoları veya terli iç çamaşırlarını hemen değiştirin. Mümkünse, külot astarlarından kaçının veya sentetik kokular içermeyen, hava geçirgen ürünleri kullanın. Vajinal mantar tedavisinin ardından, iç çamaşırlarınızı, havlularınızı ve geceliklerinizi en az 60 derecede yıkamalı ya da tekstillerdeki mantar sporlarını yok etmek için hijyenik durulama ürünleri kullanmalısınız.
Uygun genital hijyen sağlayın: Genital bölgenizi düzenli olarak temiz suyla yıkayın ve doğal vajinal dengeye zarar verebilecek agresif sabunlar veya yıkama losyonlarından kaçının. Tuvalet kullanırken her zaman önden arkaya doğru temizleyin; aksi takdirde mantarlar veya bağırsak mikropları vajinaya girerek vajinal mantar veya bakteriyel enfeksiyonlara yol açabilir.
Partnerinizi de tedavi edin: Diğer mantar enfeksiyonları gibi, vajinal pamukçuk da bulaşıcıdır ve korunmasız cinsel ilişki yoluyla partnerinize geçebilir. Eğer partnerinizde de belirtiler varsa, onun da tedavi edilmesi gerekir; aksi takdirde, birbirinizi tekrar enfekte etme riskiyle karşı karşıya kalırsınız, bu durum “ping-pong etkisi” olarak bilinir.
Doğum kontrol hapını gözden geçirin: Eğer doğum kontrol hapı kullanan kadınlar sık sık vajinal mantar enfeksiyonu geçiriyorsa, bir jinekoloğa danışarak hormon ilacını değiştirmek mantıklı olabilir. Özellikle östrojen oranı yüksek doğum kontrol hapları, vajinada mantar enfeksiyonlarını tetikleyebilir.
Vajinal Mikoz Nedeniyle Bir Jinekoloğa Görünmek Zorunda Mıyım?
Eğer hamileyseniz veya ilk kez yanma ya da kaşıntı gibi belirtilerle karşılaşıyorsanız ve vajinal mantar enfeksiyonundan şüpheleniyorsanız, mutlaka aile hekiminize veya jinekoloğunuza başvurmalısınız. Bu, belirtilerinizin arkasında vajinit, klamidya enfeksiyonu ya da alerji gibi benzer semptomlara sahip başka bir hastalık olmadığını doğrulamanın en güvenilir yoludur. Ayrıca, sık sık tekrarlayan vajinal mantar enfeksiyonları durumunda, olası enfeksiyon kaynaklarını belirlemek ve uygun tedavi ile sürekli tekrarlayan enfeksiyonları önlemek için aile hekiminiz veya jinekoloğunuzla görüşmelisiniz.