Çocuklarda sıklıkla ateş veya yüksek ateş görülür. Ebeveynler çocuklarına nasıl yardımcı olabilir ve ateşi düşürmek ne zaman mantıklıdır.
Ateş, Patojenlere Karşı Doğal Bir Tepki
Ateş, bir hastalık belirtisi olmamakla birlikte, vücudun mikroorganizmalara karşı savunma sistemini aktif ettiğinin bir işaretidir. Virüsler ve bakteriler yüksek sıcaklıklarda üreyemezler, bu sebeple ateş, vücudun doğal bir savunma yöntemidir. Bu yüzden ateşin, ateş düşürücülerle hemen ortadan kaldırılması zorunlu değildir.
Normal Sıcaklık 36,5 sonrası
- Gündüz vakti sıcaklık dalgalanmaları görülebilir.
- Genelde akşam sıcaklıkları, sabaha göre 0,5° C daha fazladır.
- Dışarıda vakit geçirmek, egzersiz yapmak veya sıcak tutan kıyafetler ve battaniyeler vücut sıcaklığını yükseltebilir.
Artan Sıcaklık 37,6
- Çocuğa özel bakım ve dikkat gösterin.
- Muhtemelen yatak istirahati gerekebilir ya da daha sakin aktiviteler tercih edilmelidir.
- Çocuğunuzun her yarım saatte bir sıvı (anne sütü, su veya çay gibi) almasını sağlayın.
- Ateşini düzenli olarak ölçün.
- Eğer çocuk kendini iyi hissediyorsa, ek önlemler almanıza gerek yoktur.
Ateş 38,5
- Çocuğa dikkatli bir şekilde bakım yapın.
- Ona yatak istirahati sağlayın.
- Her yarım saatte bir çocuğunuzun sıvı alımını (anne sütü, su, çay) teşvik edin.
- Hafif ve kolay sindirilebilir gıdalar sunun.
- Ateşini sürekli olarak kontrol edin.
- Eğer çocuk aşırı huzursuzsa, doktor önerisiyle ateş düşürücü ilaçlar (fitil, meyve suyu şeklinde) kullanabilirsiniz.
Yüksek ateş 39.0
- Çocuğunuza özel ilgi gösterin.
- Ona dinlenmesi için yatak istirahati sağlayın.
- Çocuğunuzun her 30 dakikada bir sıvı tüketmesini sağlayın (anne sütü, su, çay).
- Hafif ve sindirimi kolay yiyecekler sunun.
- Ateşini düzenli olarak ölçün.
- Giysilerini sıklıkla değiştirin.
- Çocuğu fazla sıcak tutmaktan kaçının.
- Eğer durumu ciddiyse, doktor tavsiyesiyle ateş düşürücü ilaçlar (fitil, meyve suyu şeklinde) kullanın.
- Karın veya bacaklara kompres yaparak destek olun.
Yüksek Ateş Nedir, Ne Zaman Ateş Olur?
Bir çocukta ateş, 37,5 santigrat dereceyi aşarsa ve 38,4 dereceyi geçmezse, bu durum ateşin yükseldiğini gösterir. Çocuk gerçekten hasta olmasa da fiziksel aktivite gibi nedenlerle vücut sıcaklığı artabilir; örneğin çocuğunuz dışarıda çok zaman geçiriyor ve aktif spor yapıyorsa. Ayrıca, çok kalın giysiler veya aşırı sıcak bir battaniye de ateşin artmasına sebep olabilir. Çocuğun vücut ısısı 38,4 santigrat dereceyi aşarsa, ateşi olduğu kabul edilir ve eğer 39° santigrat dereceye ulaşırsa bu yüksek ateş olarak değerlendirilir. Bebekler ve çocuklar, yetişkinlere göre daha sık ateşlenebilirler. Ateşin yaygın sebepleri arasında grip benzeri enfeksiyonlar, orta kulak enfeksiyonu veya mide-bağırsak enfeksiyonları bulunur. Bazen bir çocuk akşam veya gece ateşlenebilir ve başka bir hastalık belirtisi göstermeksizin ertesi gün kendini çok daha iyi hissedebilir.
Yüksek Ateş mi Yoksa Ateş mi?
Vücut sıcaklığı gün içinde değişebilir; özellikle akşamları sabah saatlerine göre sıcaklık biraz daha yüksek olabilir.
- 36,5 ile 37,5° Santigrat: Sağlıklı bir çocuğun tipik vücut ısısı aralığıdır.
- 37,6 ile 38,4° Santigrat: Sıcaklığın arttığını gösterir.
- 38,5° Santigrat ve üstü: Ateş olarak kabul edilir (yaşamın ilk haftalarında 38° Santigrat dereceden itibaren)
- 39° Santigrat ve üzeri: Yüksek ateş olarak değerlendirilir.
Çocuklarda yüksek ateşin mutlaka ciddi bir hastalık anlamına gelmediğini unutmayın. Özellikle küçük çocuklarda 38 ila 39 derece arasındaki ateşler nadir görülen bir durum değildir.
Yenidoğanlarda 38° C’ye Kadar Olan Ateş
Yeni doğanlar ve çok küçük bebeklerin ebeveynlerinin farkında olmaları gereken bir durum var: bu bebeklerin ateşe karşı tepki gösterme kapasitesi henüz tam olarak olgunlaşmamış olabilir. Bu yüzden, normal ya da hafifçe yüksek görünen bir ateş bile ciddi bir enfeksiyonun belirtisi olabilir. İlk birkaç haftada bebekler için 38° Santigrat derecenin üzerindeki ateş endişe verici olarak kabul edilir. Eğer çocuk anormal derecede bitkin veya ilgisiz görünüyorsa, içmek istemiyorsa ya da sadece zayıf bir şekilde ve kısa süre içiyorsa, ya da cilt renginde solgunluk, mavi veya kızarık bir değişim fark ediyorsanız, derhal bir doktora başvurmalısınız.
Bir Çocuğun Ateşlendiğini Nasıl Anlayabilirsiniz?
Çocuğunuzun ateşi olduğunda, genellikle çeşitli dış belirtilerle bunu anlayabilirsiniz: Yüzü sıcak ve kızarmış, cildi soğuk ve solgun görünür, gözleri ise yorgun olabilir. Bazı çocuklar huysuzlanabilir, fazla uyumak isteyebilir veya yemek yemeyi reddedebilir.
Yine de bazı çocuklar ateşliyken bile iyi bir ruh halinde olabilirler. Böyle durumlarda, genel olarak hasta görünen bir çocuğa göre daha az endişe duyulması normaldir.
Bir Çocuğun Ateşini Doğru Ölçmek
Eğer çocuğunuzun ateşi olduğundan şüpheleniyorsanız, durumu doğrulamak için hemen vücut ısısını ölçmelisiniz. Bu amaçla dijital klinik termometreler veya kızılötesi termometreler idealdir, çünkü ölçüm sonuçlarını hızlı bir şekilde verirler. Cilt sıcaklığı iç vücut sıcaklığını tam olarak yansıtmadığı için, sıcaklık genellikle vücut içine daha yakın bölgelerde ölçülür: rektal (alttan), kulak içi, ağız içi veya büyük çocuklarda koltuk altı.
Tıbbi kuruluşlar genellikle bebeklerin ve küçük çocukların ateşinin en doğru şekilde rektal yani alttan ölçülmesini tavsiye ederler. Termometre dikkatlice kullanılmalıdır ki, bu işlem ağrısız olsun.
- Çocuğu rahat bir pozisyona yerleştirin, sırt üstü, yan ya da kucağınızda yüz üstü olabilir.
- Termometrenin ucuna bir miktar kayganlaştırıcı sürün ve sonra, direnç hissedene kadar dikkatlice çocuğun poposuna (anüsüne) yaklaşık 1-2 santimetre sokun.
- Termometre bir ila bir buçuk dakika içinde veya bir sinyal sesiyle ölçümü tamamlayınca, yavaşça çıkartabilir ve sonucu okuyabilirsiniz.
Bazı çocuklar bu işlemi rahatsız edici bulabilir, bu yüzden onlarla rahatlatıcı bir şekilde konuşun, ne yapıyorsunuz ve neden yaptığınızı açıklayın. Ateş ölçerken, onun dikkatini oyuncaklarla ya da bir hikayeyle dağıtmaya çalışın.
Alternatif olarak, özel bir kulak termometresi ile kulak kanalından da ateş ölçülebilir. Ancak kulak kirinin veya hava akımının neden olduğu yanlış ölçümleri önlemek için hassas kullanım ve bir miktar pratik gerektiğine dikkat edilmelidir. Bu nedenle, özellikle dar kulak kanallarına sahip bebeklerde kullanırken cihazın talimatlarına kesinlikle uyulmalıdır.
Ağızdan Ateş Ölçümü (Sadece Büyük Çocuklarda)
Ağızdan yapılan ateş ölçümleri, çocukların ölçüm esnasında ağızlarını güvenle kapatabilmeleri ve burunlarından nefes alabilmeleri durumunda mümkündür; eğer burunları tıkalıysa, bu yöntem uygunsuzdur. Ayrıca, çocukların termometrenin dil altına yerleştirilen ucunu ısırmamaları gerekir. Bu yüzden ağızdan yapılan ölçümler, genellikle 5 veya 6 yaşından itibaren yapılabilir.
Koltuk altı ölçümleri bebeklerde genellikle hatalı sonuçlar verir. Okul çağındaki çocuklarda, termometrenin ucu koltuk altında güvenilir bir şekilde sabitlenebilir. Bu durumda ölçülen değere 0,5 santigrat derece eklenmelidir; örneğin 37,8 santigrat derece ölçüm yapıldıysa, gerçek vücut sıcaklığı 38,3 santigrat derece olarak kabul edilir.
Ateşlenen Çocuğunuza Nasıl Yardım Edebilirsiniz?
Ateşli çocuklar genellikle bitkin ve keyifsiz olurlar; bu yüzden yatakta kalmaları en iyisidir. Çocuğunuzun şu dönemde ekstra bakım ve dikkate ihtiyacı olduğu açıktır. Dikkat etmeniz gereken başka hususlar şunlardır:
- İçme: Yüksek ateş nedeniyle çocuklar bol miktarda sıvı kaybedebilir. Bu nedenle, susuzluk yaşamamaları için sık sık sıvı almaları çok önemlidir. Emzirilen bebekler, ek sıvı ihtiyacını karşılamak için daha sık beslenmelidir. Emzirmeyen bebeklere ise her yarım saatte bir, özellikle su veya açık çay gibi içecekler verilmelidir.
- Yemek: Ateşli çocuklar genellikle iştahsız olurlar. Onlara kolay sindirilebilen yiyecekler, örneğin haşlanmış meyve sunun, fakat zorlamayın.
- Yatak İstirahati: Çocuğunuzun yeterince dinlenip dinlenmediğini kontrol edin, hatta görünüşte iyi olsa bile.
- Çamaşır: Yatak çarşafları ve havluları düzenli olarak değiştirin.
Çocuğunuz küçükse ve yüksek ateşi varsa, ateşini düzenli olarak ölçün. Ancak, çocuğunuzu sık sık rahatsız etmemeye veya uyandırmamaya çalışın. Ateşin seyrini kaydedin; bu, doktorunuza gidildiğinde faydalı olabilir çünkü bazı hastalıkların belirgin ateş seyirleri vardır. Ateş düştüğünde, çoğu çocuk hemen oynamak isteyecektir ancak hemen toparlanmış olmayabilirler. Bu nedenle, ilk birkaç gün boyunca yeterince dinlenmelerini ve sakin oyunlar oynayarak zaman geçirmelerini sağlayın.
Ateş Düşürücü Ne Zaman Gereklidir?
Bebeğiniz veya çocuğunuz ateşlendiğinde endişelenmeniz doğaldır, ancak bu durum vücudun sağlıklı bir tepkisi olarak görülebilir, bu yüzden ebeveynler hemen ateşi düşürme çabasına girmemelidir. Sadece belirli durumlarda – örneğin çocuğunuz ateş nedeniyle ciddi rahatsızlık yaşıyorsa ve giderek daha fazla halsizleşiyorsa – ve yalnızca vücut ısısı 39° C üzerine çıktığında (rektal olarak ölçüldüğünde) ateş düşürücü tedavilere başvurmalısınız.
Çocuklarda ateş düşürmek için kullanılan fitil, meyve suyu, damla veya tablet gibi ilaçlar doktor tavsiyesiyle kullanılmalıdır. Ateşli çocuklarda, yetişkinlerde yaygın olarak kullanılan asetilsalisilik asit içeren ilaçlar (örneğin Aspirin) kullanılmamalıdır.
Özellikle yüksek ateşlerde, alın, bilekler veya baldırlar gibi sıcak bölgelere serin ancak çok soğuk olmayan kompres veya sargılar uygulamak ateşi düşürmeye yardımcı olabilir.
Unutulmamalıdır ki: Ateş düşürme sadece belirtileri geçici olarak hafifletir; asıl neden olan hastalığın tedavi edilmesi ve iyileştirilmesi gerekmektedir.
Ateş Nedeniyle Acilen Doktora Gidilmesi Gerektiğinde
Yüksek ateş durumunda her zaman çocuk doktorunuza başvurmanız gerekmez; bu, ateş yönetimi konusundaki deneyiminize ve kendinize olan güveninize bağlıdır. Ancak, çocuğunuzun aşağıdaki durumlarında bir çocuk doktorunu ziyaret etmekten çekinmeyin:
- Çocuğunuz 0-3 ay arası bir bebekse ve ateşi 38° C’nin üzerindeyse. Genel olarak zayıf görünüyor, su içmek istemiyor veya cilt renginde değişiklikler varsa – hatta ateş 38° C altında bile. Küçük bebeklerde enfeksiyon olmasına rağmen ateş çıkmayabilir.
- Çocuğunuz dokunmaya duyarlıysa, şiddetle ağlıyorsa veya ciddi şekilde hasta görünüyorsa.
- İki yaş altı büyük bebekler ve küçük çocuklar için ateş bir günden, daha büyük çocuklar için üç günden fazla sürerse.
- Ateş düşürücülere rağmen ateş düşmüyorsa.
- Çocuğunuzda halsizlik, baş ağrısı, ishal, kusma, karın ağrısı, dokunma hassasiyeti, deri döküntüsü, nefes alma güçlüğü veya “boyun tutulması” gibi diğer hastalık belirtileri varsa.
- Ateş düşse bile çocuğunuz kayıtsız ve normal tepkiler vermiyorsa.
- Ateş düşmesine rağmen çocuğunuz halen rahatsız görünüyorsa.
- Çocuğunuz ateşliyken hiç su içmek istemiyorsa.
- Çocuğunuz ateşli bir kasılma geçirdiyse.
- Endişeli ve kaygılı hissediyorsanız.
Doktorunuza sağlayacağınız bilgiler, çocuğunuzun teşhisi için yararlı olacaktır: Çocuğunuzun ateşi ne kadar süredir var? Ateşin en yüksek derecesi ne kadar oldu? Çocuğunuz ateşten ne kadar etkileniyor? Başka hangi belirtiler var, örneğin öksürük, burun akıntısı, kusma, ishal, baş ağrısı, deri döküntüsü?
Üç Gün Ateşi Nedir?
Üç gün ateşi, çoğu çocuğun üç yaşına kadar deneyimlediği bir çocukluk hastalığıdır ve genellikle zararsız olan bu viral enfeksiyon, herpes virüsü tarafından sebep olunur. Enfeksiyon genellikle öksürük veya hapşırık yoluyla damlacık enfeksiyonu olarak bulaşır. Bu hastalık bir kez geçirildikten sonra ömür boyu sürecek bir bağışıklık kazandırır.
Hastalık, üç ila dört gün süren yüksek ateş ile başlar ve ateş birdenbire düştüğünde, genellikle göğüs ve sırtta soluk kırmızı lekeler şeklinde bir döküntü belirir; bu döküntüler nadiren yüze veya kafa derisine yayılır ama vücudun diğer bölgelerine de yayılabilir. Bu döküntüler genellikle iki ila üç gün içinde kaybolur ve enfeksiyon sonlanır. Hastalık bazen o kadar hafif seyreder ki, fark edilmez. Bu, genel sağlık durumunun yüksek ateşe rağmen genellikle pek etkilenmemesiyle ilgilidir.
Üç gün ateşi için özgül bir tedavi yoktur, ancak semptomlar ateş düşürücülerle hafifletilebilir. Çocuğunuzun bol miktarda sıvı tüketmesi esastır. Diğer ciddi hastalıkların olmadığından emin olmak için çocuk doktorunuza danışmanız her zaman tavsiye edilir.
Febril Nöbet Durumunda Doğru Davranış
Ateşli havale, özellikle ateş hızlıca yükselip düşerken çocuklarda gözlenebilen bir nörolojik tepkidir. Çocuk gözlerini kaybedebilir, uzuvları sertleşip ardından titreyebilir veya tam tersi bir gevşeme yaşayabilir; ağız çevresi mavileşir ve kısa bir süre bilinç kaybı yaşanır. Bu tür nöbetler birkaç dakika sürebilir ve sonrasında çocuk genellikle iyileşir ama genellikle yorgun hisseder ve olanları hatırlamaz.
Ateşli nöbetler, özellikle altı ay ile beş yaş arasındaki çocuklarda görülür ve bu yaş grubunun yaklaşık yüzde üç ila beşini etkiler. Çoğu vakada, nöbetler birkaç dakika içinde sona erer. Ateşli havaleden sonra genellikle çocuğa zarar gelmez ve bu durumlar tıbbi olarak zararsız kabul edilir. Ateşli havale geçiren çocuklar genellikle sağlıklıdır ve beyin hastalıkları taşımazlar. Bu durum bazı ailelerde daha sık görülebilir.
Ebeveynler için, çocuklarının ilk kez ateşli havale geçirmesini izlemek son derece korkutucu olabilir. Böyle bir durumda sakin kalmak zordur ama gereklidir. İşte ateşli havale anında yapılması gerekenler:
- Çocuğun yanında kalın ve onu sakinleştirmeye çalışın.
- Çocuğu yan yatırın ve sabit bir pozisyona getirin ki yüzü görülebilsin ve ağız ile burun açık kalsın. Gerekiyorsa çocuğun rahat nefes alabilmesi için giysilerini gevşetin.
- Çocuğun kasılma anında kendisine zarar vermesini önlemek için çevresindeki sert nesneleri yastık veya battaniyelerle koruyun.
- Çocuk kusarsa, kusmuğun solunum yollarına kaçmamasına dikkat edin.
- Çocuğu asla sarsmayın çünkü bu tehlikeli yaralanmalara yol açabilir.
- Çocuğunuza nöbet sırasında hiçbir şey yedirmeyin veya içirmeyin (boğulma riski nedeniyle).
- Nöbetin süresini takip edin.
- Ayrıca, hemen bir doktor çağırın.
Ateşli havale sonrası, çocuğun vücut ısısı ölçülmeli ve eğer yüksekse ateşi düşürücü önlemler alınmalıdır. Çocuğunuz ateşli havale geçirdiyse, durumun ciddiyetini değerlendirmek için bir çocuk doktoruna götürülmelidir. Doktor, gerekiyorsa “acil durum ilacı” reçete edebilir ve nöbetin tekrarlanması durumunda nasıl müdahale edileceğini açıklayabilir. Nadiren, ateşli havaleler 15 dakikadan uzun sürer veya diğer anormal belirtiler gösterirse, derhal müdahale edilmesi gerekir. Herhangi bir şüphenizde acil servis ile iletişime geçmelisiniz.