Öksürük ve burun akıntısının eşlik ettiği bir solunum yolu rahatsızlığı, genellikle masum olsa da kişiyi oldukça yıpratabilir. Bazen bu durumun tıbbi bir açıklaması gerekebilir. Çocuklar için her ay bir kez soğuk algınlığı geçirmek oldukça olağan bir durumdur. Soğuk algınlığı ya da üst solunum yolu enfeksiyonu, çocukluk döneminin en yaygın hastalığıdır. Özellikle okul öncesi dönemdeki bazı çocuklar, sıklıkla hastalanan ve her yakalandıkları soğuk algınlığını eve taşıyan bir durumda olabilirler. Çocuklar, akut solunum yolu hastalıklarına yol açan çok sayıda virüse karşı daha hassastır çünkü onların bağışıklık sistemleri henüz gelişme aşamasındadır ve bu tür yaygın patojenlere karşı koruma geliştirmeleri gerekmektedir. Bu yüzden, uzmanlar okul öncesi dönemde yılda 8-12 defa grip benzeri hastalıkların yaşanmasının normal olduğunu ve endişe edilmemesi gerektiğini belirtirler.
Çeşitli Farklı Virüsler Solunum Yolu Enfeksiyonunu Tetikleyebilir
Soğuk algınlığı, mukoza zarlarının hafif iltihaplanması sonucu oluşan ve grip benzeri semptomlar gösteren bir enfeksiyondur. Ancak, bu durum influenza virüsleri tarafından tetiklenen gerçek gripten farklıdır. COVID-19 ve RSV (respiratuar sinsityal virüs) gibi diğer virüsler de farklı klinik belirtilerle enfeksiyonlara yol açabilir. Özellikle çocuklarda SARS-CoV-2 enfeksiyonunun seyri genellikle hafif olup, bazı durumlarda hiçbir semptom göstermez. Bu enfeksiyonlar öksürük, ateş, boğaz ağrısı, koku ve tat alma kaybı, nefes darlığı ve gastrointestinal sorunlar gibi belirtilere neden olabilir. Enfeksiyon şüphesi olan durumlarda, tanısal testler hastalık hakkında bilgi verebilir. Testin pozitif çıkması durumunda, diğer enfeksiyonlara karşı dikkatli olunması tavsiye edilir.
Genelde soğuk algınlığı denilse de bu durumun hastalığı tetikleyen ana nedeni olmayabilir; buna karşın çeşitli virüsler, özellikle de damlacık yoluyla bulaşanlar, ana etkenlerdir. Soğuk hava ve yağışlı koşullar, mukoza zarlarının daha az kan alması sebebiyle virüslere daha uygun bir ortam sağlar. Ayrıca, stres, gerginlik veya yorgunluk gibi faktörler de bağışıklık sistemini zayıflatarak, vücudu hastalıklara daha açık hale getirebilir.
Semptomlar Nasıl Başlar?
Solunum yolu enfeksiyonları, tipik olarak burunda kaşınma veya karıncalanma ile başlar ve sonrasında burun akıntısı, hapşırık ve öksürük şeklinde belirginleşir; sıklıkla yutma zorluğu görülür ve çocuklarda ateş de yaygındır. Bu tür enfeksiyonlara yol açan virüsler için özel bir tedavi mevcut değildir, bu yüzden enfeksiyonun iyileşmesi genellikle yedi ila on gün arasında değişir. Yine de alınan destekleyici önlemler ile semptomlar azaltılabilir.
Solunum Yolu Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?
Ateşli bir soğuk algınlığı geçiren çocuklar, genellikle yatakta daha rahat ederler, ancak bazıları, grip belirtilerine rağmen enerjik kalıp oynamayı sürdürebilir. İzlenmesi gereken önemli noktalar şunlardır:
- İyileşme sürecinde dinlenmek ve uyumak faydalıdır. Çocuğunuz yataktan çıkmak istiyorsa, huzurlu bir günlük program izlemek iyi bir alternatif olabilir.
- Çocuğunuza bol miktarda sıvı tüketmesi için teşvik edin ki bu, mukusun incelmesine yardımcı olacaktır. Ateşi varsa, dehidratasyonu önlemek adına bol su içmesi daha da önemlidir. Her 30 dakikada bir sıvı alımını sağlayın. Bebekler için anne sütü, su veya çay idealdir; anne sütü almıyorsa, çocuğunuza su veya hafif çay verilmelidir.
- Oda nemini artırarak solunumu kolaylaştırın. Bunun için nemli havluları asabilir veya ıslak bezleri kalorifer üzerine koyabilirsiniz.
- Çeşitli ev ilaçları belirli semptomları hafifletebilir, fakat eğer bu konuda tecrübeniz yoksa veya çocuğunuz çok küçükse, bu ilaçları kullanmadan önce bir çocuk doktoruyla görüşmek daha doğru olur. Ev ilaçlarının her çocuk için uygun olmayabileceğini unutmamak gerekir.
Reçetesiz satılan birçok soğuk algınlığı ilacı bulunmasına rağmen, bu ilaçların etkinliği her zaman garanti edilmez. Bu nedenle, ilaç kullanımı konusunda doktordan tavsiye almak önemlidir. Çocuk doktorları, özellikle birden fazla etken içeren kombinasyon ilaçlardan kaçınmayı önerirler, çünkü bu ilaçların içeriği ebeveynler için kafa karıştırıcı olabilir. Gerekirse, soğuk algınlığının temel belirtileri, uygun bir ilaç ile ayrı ayrı tedavi edilmelidir.
Soğuk Algınlığına Ne İyi Gelir?
Soğuk algınlığının tipik bir işareti, rahatsız edici nezle belirtileri olup, genellikle bir solunum yolu enfeksiyonunun ilk göstergesidir. Özellikle burunlarını temizlemeyi ya da ağızlarından nefes almaları gerektiğini henüz öğrenememiş küçük çocuklar, bu durumdan fazlaca etkilenebilirler.
Soğuk algınlığı rahatsızlıklarına karşı ne yapılabilir:
- Tıkalı burun, dikkatlice ve yukarı doğru baskı uygulamadan, katlanmış bir kağıt mendil ile temizlenebilir.
- Burun tıkanıklığını hafifletmek için, tuzlu su çözeltisini (100 mililitre suya 1 gram tuz ekleyerek) burun damlası olarak kullanabilirsiniz.
- Reçeteli olmadıkça, piyasada bulunan burun damlaları veya spreylerini sadece kısa süreli kullanılmalıdır, dozaj ve yaş sınırlamalarına dikkat ederek.
Eğer çocuğunuz daha büyükse, tuzlu su ya da papatya solüsyonu ile buhar inhalasyonu yapabilir, fakat bu işlem sıcaklık kontrolü altında gerçekleştirilmelidir. Mentol veya okaliptüs gibi uçucu yağlar, giysiye damlatılarak ya da göğüs veya sırt bölgesine merhem olarak uygulanarak rahatlama sağlayabilir.
Yine de bebekler ve küçük çocuklar için mentol veya okaliptüs içeren ürünler uygun değildir; bu yağlar küçük çocuklarda ciddi yan etkilere yol açabilir.
Öksürük Nasıl Hafifletilir?
Öksürük, solunum yolu enfeksiyonlarının yaygın bir semptomudur ve vücudun mukus, salgı ve bazen yabancı maddeleri solunum yollarından atma çabasının bir parçasıdır. Bu, vücudun doğal savunma mekanizmasıdır ve genellikle grip tipi öksürük yaklaşık iki hafta kadar sürebilir. Eğer çocuğunuz iki haftadan fazla süreyle öksürüyorsa, sesinde kısıklık varsa, nefes almakta güçlük çekiyorsa ya da ağrıdan yakınıyorsa, çocuk doktoruyla görüşmelisiniz. Sürekli ve tedavi edilmeyen öksürükler, kronik öksürüğe dönüşebilir.
- Krup sendromu olarak da bilinen ani, havlama tipi öksürük, hemen bir çocuk doktoru tarafından değerlendirilmelidir.
- Eğer çocuk öksürük nedeniyle kusma noktasına gelir, yemek yiyip içemez ve nefes alışı hızlı ve zorsa, bu RS virüsü enfeksiyonunun belirtisi olabilir ve acil tıbbi değerlendirme gerektirir.
Grip tipi öksürüğün süresi genellikle iki haftadır. Çocuğunuz aşırı öksürüyorsa, sakin kalmaya çalışın, onu rahatlatmaya ve öksürük hissini hafifletmeye çalışın. Öksürüğü hafifletmek için, çocuğunuzun üst vücudunu yükseltin. Bebekler için, öksürmeyi kolaylaştırmak amacıyla yan yatmaları önerilir.
Öksürüğü hafifletmek için çeşitli ev ilaçları kullanılabilir:
- Çocuğunuzun bol miktarda su içmesi (ılık su veya bitki çayı) mukusu gevşetir ve öksürüğü hafifletir.
- Bal ve ada çayı karışımı (çocuk bebek dönemini geçtiyse) boğazı yatıştırabilir.
- Göğse ve sırta uygulanan mentol, kekik veya okaliptüs içerikli merhemler rahatlama sağlayabilir.
Yine de bebekler ve küçük çocuklar için uçucu yağlar dikkatle kullanılmalıdır, çünkü bu maddeler ciddi yan etkilere neden olabilir.
Boğaz Ağrısında Ne Yapmalısınız?
Solunum yolu enfeksiyonlarının yaygın bir belirtisi olan boğaz ağrısı, genellikle boğazda kaşıntı, yanma, kızarıklık ve yutkunma sırasında acı hissi ile kendini gösterir. Bazen boğazdaki lenf nodülleri de hafifçe şişebilir.
Boğaz ağrısını hafifletmenin ana yolu, mukoza zarlarının kurumasını önlemektir:
- Nane veya ada çayı ekstraktı içeren pastiller, tükürük üretimini teşvik ederek boğazı geçici olarak yatıştırabilir.
- Eğer çocuğunuz yeterince büyükse ve gargara yapabilirse, ılık papatya veya ada çayı kullanarak gargara yapması faydalı olabilir.
- Yüksek oda nemliliği ve buhar inhalasyonları, örneğin papatya çayı ile yapılanlar, kuru boğaz zarlarını nemlendirmeye yardımcı olabilir.
- Soğuk veya ılık kompresler, boğaz ağrısı için evde uygulanabilecek bir çözüm olabilir. Bu kompreslerin çocuğunuza rahatsızlık vermemesi önemlidir ve kompres uygulandığında sıcak bir ortamda dinlenmek iyileşmeye katkıda bulunur.
Solunum Yolu Enfeksiyonu Başka Hastalıklara Dönüştüğünde
Eğer virüsler daha fazla yayılır ya da bakteriyel enfeksiyonlar ortaya çıkarsa, basit bir grip benzeri hastalık daha ciddi sağlık sorunlarına evrilebilir. Aşağıda belirtilen, çocuk doktoruna başvurulması gereken hastalıklar bu duruma örnek teşkil eder.
Paranazal sinüslerin iltihaplanması
Nazofarenks iltihabı, burunla doğrudan bağlantısı olduğundan, kolaylıkla paranazal sinüslere sıçrayabilir. Bu, genellikle sıkıcı baş ağrıları, irinli soğuk algınlığı belirtileri ve özellikle geceleyin boğazdan süzülen salgıların neden olduğu sürekli öksürük ile tanımlanır. Bu tip sinüzit oldukça rahatsız edici olabilir, fakat çoğu zaman yedi ila on gün içinde kendiliğinden iyileşme eğilimindedir. Buna orta kulak iltihabı veya bronşit gibi ağrılı durumlar da eşlik edebilir.
Kulak ağrısı / orta kulak enfeksiyonu (otitis media)
Soğuk algınlığından kaynaklanan kulak ağrısı, özellikle küçük çocuklarda yaygındır, çünkü kulak yollarının mukoza zarları şişebilir ve bu durum orta kulak havalandırmasını engeller. Eğer bakteri veya virüsler östaki borusundan orta kulağa geçerse, nezle veya grip benzeri bir enfeksiyon orta kulak iltihabına evrilebilir. Kulakta dolgunluk hissi genellikle bu durumun ilk işaretidir, ardından özellikle yatar pozisyonda daha da kötüleşen ve sıklıkla geceleyin yoğunlaşan keskin, zonklayıcı kulak ağrıları gelir. Sıklıkla bademciklerin büyümesi ve horlamaya yol açan solunum zorlukları da görülür.
Orta kulak iltihabı oldukça ağrılı bir durumdur ve çocuklar bu ağrı nedeniyle yüksek sesle ağlayabilir ve sürekli kulaklarına dokunabilir. Sıcak uygulamalar, örneğin ısıtılmış sargılar, ağrıyı azaltmada etkili olabilir. Ayrıca, çocuğunuzun rüzgârda kalmaması önemlidir.
Eğer çocuğunuz iki yaşın altındaysa, ciddi şekilde hasta görünüyorsa veya kulak ağrısı iki günden fazla sürüyorsa, mutlaka bir çocuk doktoruna başvurulmalıdır.
Bronşların iltihaplanması (bronşit)
Eğer enfeksiyon alt solunum yollarına ilerlerse, bu, akciğerlerin küçük hava yolları olan bronşların iltihaplanmasına sebep olabilir. Ağrılı öksürük ile birlikte beyaz veya sarı renkli balgam, nefes alma zorluğu ve sıklıkla ateş, akut bronşit semptomları arasındadır. Çocuk genellikle hastalığın etkisiyle oldukça halsiz ve bitkin görünür. Eğer bronşit söz konusu ise, antibiyotik tedavisi gerekebilir, bu yüzden bir çocuk doktoruna danışılması önemlidir.
Küçük bronşların iltihaplanması (bronşiolit)
Alt solunum yollarındaki küçük bronşlar, RS virüsü enfeksiyonları sırasında iltihaplanabilir, bu durum özellikle RSV ile ilk defa enfekte olan bebekler ve küçük çocuklarda sıkça görülür. Hızlı nefes alma veya nefes darlığı gibi ilk semptomlar belirdiğinde, tıbbi müdahale gerekir. Bu, başlangıç aşamasındaki oksijen ve sıvı eksikliğinin tedavi edilmesini gerektirir.
Angina (bademcik iltihabı)
Soğuk algınlığı sonucu yutak mukozasının iltihaplanması eğer bakterilerin de eklenmesiyle karmaşıklaşırsa, genellikle masum bir boğaz ağrısı, irinli bademcik iltihabı veya anjine evrilebilir. Bademciklerde irin oluşumu, mukoza zarının değişimi ve sıklıkla yüksek ateş bu durumun belirgin özellikleridir. Bu tip bakteriyel bademcik iltihabı, durumun şiddetine ve etken mikroorganizmaya bağlı olarak antibiyotik tedavisi gerektirebilir.
Solunum yolu enfeksiyonu durumunda tıbbi bir açıklama gerekli olduğunda
Görünüşte zararsız bir gribal enfeksiyon olsa bile, aşağıdaki durumlarda mutlaka çocuk doktorunun muayenehanesini ziyaret etmelisiniz:
- Eğer çocuğunuz üç aydan küçükse ve öksürük veya ateş gibi belirtiler gösteriyorsa.
- Çocuğunuz genel olarak iyi durumda değilse, örneğin aşırı halsizlik gösteriyorsa.
- Çocuğunuz öksürük nedeniyle kusma noktasına gelirse, yeme içme güçlüğü çekerse ve ağır solunum problemleri yaşarsa (RS virüsü enfeksiyonu şüphesi).
- Çocuğunuzda ateş üç günden fazla sürerse.
- Öksürük veya soğuk algınlığı semptomları bir haftadan fazla sürerse, kötüleşirse ya da yüksek ateşle birlikte aniden ortaya çıkarsa.
- Çocuğunuzun sesinde kısıklık varsa, nefes almada zorluk, hızlı nefes alıp verme ya da ağrıdan şikayetçi olursa.
- Öksürük birkaç gün içinde ağrılı hale gelirse (zatürre ihtimali).
- Çocuğunuzda aniden havlama tipi bir öksürük başlarsa (krup hastalığı şüphesi).
- İshal veya kusma gibi diğer semptomlar gözlenirse.
- Mukusun rengi sarımsı veya kanlı kırmızımsı olursa.
- Eğer burun akıntısı sarı-yeşil renge dönüşmüşse veya ateşle birlikte şiddetli baş ağrısı varsa; bu sinüzit belirtisi olabilir.
- Çocuğunuz kulak ağrısı çekiyorsa ve iki yaşın altındaysa. Ağrı şiddetliyse veya iki günden uzun sürerse.
- Çocuğunuz boğaz ağrısıyla beraber yüksek ateş ve bademciklerinde sarı irin görülmesi durumunda.
- Çocuğunuzun cildinde döküntüler görülürse, özellikle aşılanmamışsa, bu durum kızıl veya diğer ciddi bulaşıcı hastalıkları işaret edebilir.
- Çocuğunuz sık sık veya uzun süreli soğuk algınlığı veya öksürük yaşıyorsa, bu alerji belirtisi olabilir.
Her ne kadar çocuğunuzda bu belirtilerden hiçbiri gözlenmese de endişelendiğiniz veya emin olamadığınız durumlarda çocuk doktorunuza danışın.